Çîroka dawî ya Mehmet Dicle bi navê xwe Ta ji nav weşanên Avestayê di sala 2013’an de derçûye. Pirtûka Ta’yê piştî Asûs û Nara rista dawiya çîrokên Dicle ye.
Mehmet Dicle di sala 1977’an de li navçeya Hezroya Diyarbekir ji dayîk dibe. Li Zanîngeha Stenbolê beşa erdnigariyê kuta dike. Li stenbolê dijî, bi xwe zewicandiye bavê Ronya Zînê ye.
Dicle, Di 22 saliya xwe, di temenek ciwan de,dest bi çîroknûsiyê dike û xwe bi xwendin û nivîsandinê mijûl û papo dike miraq û serboriya wî ya nivîsandinê ji pîra xwe ya çîrokbêj digire ew bi xebrojk û çîrokên wê mezin dibe pîra Dicle ji çîrokên Dicle re dibe kok û bingeh Dicle ji xeberojkên pîra xwe ya nexwenda re dibe zar û ziman û wan li bêjinga nûjeniyê dixe, kurm û kirasek resen li wan bar dike û vegotinek, tarzek nûcedî li wan xeberojkên pîra xwe difesilîne, diafirîne û derdixe pêşberî xwendekarê edebiyata kurmancî.
Mehmet Dicle di çîrokan xwe de bajarek xeyalî bi navê xwe Asûs ava dike.(di heman demê de navê pirûka çîroka xwe ya ewil) Asûs çi ye gelo? Asûs,binhişîna Dicle ye gelo? Bajêrek diyar e, ango her der e? Dibe ku Asûs hêlîn û kozika çîrokên Dicle be? Ma nabe ku Asûs,di heman demê de bajar û gundê her xwendevanî be? Asûs di prangaya demê de nefetisiye, Asûs demkor e. Asûs bajarek bê zeman e. Mehmet Dicle wext tunne kiriye, çirrandiye li Asûsê.
Bajarek bêzeman û nediyar û xeyalî; Asûs
Afirandina ev bajêrê efsûn, ji sedema ku dibe neynik ji her xwendayî re Asûs azadiye. Hemî kiras lê tên tefsilandin. Her kesê xwendevanê Çîrokên Dicle bi hêsanî dikarin xwe tê de bibînin û Asûsê wek bajarê xwe bihesibînin bi vî newayê Dicle, di wêjê di rêbaza hunerî de ji realîzma efsûnî(rasteqîniya efsûnî) sûd wergirtiye û bizav şixulandiye
Rasteqiniya hunerî li Emerikaya Latîn kok vedide. Bi kurt û kurmancî k mirov pênase bike, di rêbaza hunerî ya Rasteqîniya Efsûnî de tiştên efsûn û ji dûrîaqila li ser tiştên normal ango rast tên barkirin. Di Wêjeya Cîhanê de nûnerên vê rêbaza hunerî gellekin ji wan çend mînak, Gabriel Garcia Marquez, Jorge Luis Borges, Selman Ruşti,Gunter Grass, Italo Calvino û Milan Kundera nûnerê vê rêbazê ne.
Mehmet Dicle jî di wêjeya kurmancî de yek ji nûnerên rasteqîniya Efsûnî ye. Dicle ji naverok û meselokên jê rêzê û piçûk kesayet û karakterên mezin ava dike.
Mehmet Dicle bi çîroka xwe ya sêyem Ta’yê rista dawî jî temam kir. Rista ewil Asûs, ya didûyan, Nara û ya dawî jî Ta. Çîroka Ta'yê ji donzdeh çîrokan pêk tê, ev çîrok giş bi tevahî li Asûsê,bajarokên xeyalî yên Dicle derbas dibin. Bi navên xwe; Sala Kulê, Zîv û Zêr,Ta,Seyd,Ronî,Marê birîndar,Li Asûsê Şeveke Kerr,Ji Me Çêtir, Hêlîna Qijikê,Du Kanî,Baran û Nepen û Maria ne. Di hemiyan de jî vebêj cînavka kesê yekemîn(ez,min)e.
Zimanê çîrokên Ta’yê zimanek fesih û herikbarin. Zimanek heta tu bêjî lihevhatî,çê û bi bîwêj û gotinên rabirdûyan kemilandîne. Mirov wusa pê derdixe ku haya Dicle pir baş ji çand û kelepora kurdî heye. Pirtûka Ta, bi bi peyv û hevokên ji bîrbûyî,ji bin kewarê dagirtiye Di hêla ziman de çîroka Mehmet Dicle, Ta mirov dikare bi dilekî rehet bêje serkeftiye.
Belam heman tiştî mixabin bona tefsilandin û vegotina çîrokan meriv nikare bêje ji ber ku çîrokên Ta'yê giş çîrokên şiryar û gunda ne an hêlîna teva Asûs e. Ta, bereksê kitêbên wî yên ewil Asûs û Nara(ku mijarên çîrokên ew ne tenê li Asûsê li hin deverên din jî derbas dibûn,wekû diyarbekir,Stenbol) di hundirê Asûsê de fetisandî maye. Mehmet Dicle bi Ta’yê-ku rista dawiya Asûsê bû- vegeriya mala xwe
Çîroka ewil bi navê xwe Sala Kulê çîrokek serkeftiye,hin metaforên bikeys di zik xwe de dihewîne weka, seriyên nav zibil,hine,xela,keçika şiyar,porê zer û h.w.d. Afirîneriya Dicle di çîroka Sala Kulê kiras digire, dikemile û bi şaşmayîn û matmayînek ecêb xelas dibe. Di serê xwendekêr de miraq û pirsan dihêle û xwendekar bêhmedî xwe li ser difikirin
Mehmet Dicle ji ber ku Ta’yê di bin psîkolojiya “divê ev çîrok neyên ji bîr kin, bêtine nivîsandin” de nivîsandiye. Çîrokên wî qels mane çîrokên Ta’yê di nav dudiliya xebrojk û çîrokan de mane mînak çîroka duyem Zîv û Zêr ji pendnameyek Seydayek wêdetir ne tu tiştek e, meriv nikare ji Zîv û Zêr re bêje çîrok, tenê wek bîranînek zarokatiya nivîskêr di pirtûkê de serqot û beloqî dimîne.
Serkeftîtir Çîroka Ta’yê bêguman Çîroka 3yem ku navê xwe daye pirtûkê çîroka Tayê. Çîroka tivinga jinkuj çîrokek bêhempa ye. Hem bi vebêjeriya xwe hem bi ziman û vegotina xwe û hem jî bi naveroka xwe-ku kêm kes dikarin wêrektiyek wilo nîşan bidin û wek mijar têkiliyên navmalbatî bijbêrin – hêjayî xwendinê ye.
Çîroka Ta li ser karakterên Apê Cemşîd ê tivingfiroş afîşekirina sosyolojiya portereyek kurdan e, bi şêweyek serkeftî û wêrek- ku di dawiyê de xwendevan bixwe bi Tayê dixîne- raxistina derûniya civakê ye.
Çîrokên 4 û 5an Ronî û Seyd ji hêla çîroaknûsiyê de pir qels in. Wek bêrikirinek li zarûktiyê tên dîtin.
Ta, ji her sê pirtûkên Dicle ya çiûz û zeîfokî maye ye. Bereksê Asûs û Nara, Ta ji hêla teknîk, şêwe,hûnandin û vegotinê de qels û kêm maye.
Mehmet Dicle, çîroknûsê çolter(taşra)ê ye bi çîrokên xwe meriv dike rêwitiyek aram û meriv bêhemdî dibe jiyana derveyî navendê jiyana qeza û gundan. Di çîroknûsiya wî de Deşta Silîva,Hezro û pîra wî ya çîrokbêj bandorker in, jêderk û asasê çîrokên evderin. Di hêla şayesandina çol û pesaran de mîna wênesazeke bêguman tahm û ekla mirovên taşrayê difûre ji çîrokên wî.
Adar/2017/Deşta Diyarbekir
Yorumlar
Yorum Gönder